Art. 30a ustawy Karta Nauczyciela (z perspektywy wakacji)

Chaos, który przestał być chaosem, ale tylko patrzeć, jak ponownie stanie się chaosem

Pewnie, nawet jeśli jesteś Weteranem pojmowania realizacji obowiązków wynikających z art. 30a lub realizacji obowiązków kontrolnych, to i tak zastanawiasz się pewnie dalej, o co chodzi w tym art. 30a Karty Nauczyciela. Toż to „proste” – chodzi o „przeprowadzenie (lub przeprowadzanie) analizy wydatków poniesionych (lub ponoszonych) na wynagrodzenia nauczycieli”, czego samorządy muszą dokonać do 20 stycznia każdego roku za rok poprzedni. Nie myśl (jeśli nie jesteś Weteranem), że ta analiza będzie prosta; bo będzie to „liczenie”. Czyli „przeprowadzić analizę”, to „policzyć”. Raczej jest to zadanie tylko dla wytrawnych smakoszy prawa oświatowego.

Analiza wydatków – czyli Co?

Określenie obowiązku

„Przeprowadzić analizę poniesionych wydatków na wynagrodzenia nauczycieli” – brzmi niewinnie, prawda? Nic bardziej mylnego. Samorządy muszą porównać wydatki na wynagrodzenia z wysokością średnich wynagrodzeń nauczycieli oraz uwzględnić średnioroczną strukturą zatrudnienia nauczycieli początkujących, mianowanych i dyplomowanych. Czysta przyjemność próby zrozumienia „o co chodzi?”, szczególnie dla tych, którzy kochają liczby i tabele.

Warunki wykonania obowiązku

• Wydatki poniesione w poprzednim roku kalendarzowym – bo przecież tu zawsze żyjemy głównie przeszłością (czyli nie jest istotne, ile nauczyciel zarabia, lecz ile zarabiał – i dalej obowiązuje ta sama filozofia, czyli nic tu się nie zmienia i długo chyba jeszcze się nie zmieni).
• W odniesieniu do wysokości średnich wynagrodzeń – tutaj chodzi o porównania, uwzględnienia i inne cuda pojmowania zwrotu „w odniesieniu”.
• Średnioroczna struktura zatrudnienia nauczycieli – czyli jak policzyć coś, co jest średnie rocznie, ale nie wiadomo jak to zrobić. I tu cud niemal – z przepisów wykonawczych też tego nie wiadomo, ale jednocześnie od wielu lat wszyscy wiedzą, jak to liczyć i jak kontrolować (bo co do zasady „średnią roczną”, to się liczy z wielu lat, a w danym roku to można na przykład policzyć „średnią miesięczną” – tu jednak jest inaczej, czyli gdyby jednak trzeba było policzyć wartość średnią z wielu lat, to jak ją wtedy nazwać?).
• Nauczyciele początkujący, mianowani i dyplomowani – bo przecież nie może być za łatwo, trzeba wszystko podzielić na kategorie. Po co? – Bo tak.

Ważne wyjaśnienie

Ponieważ to samorządy muszą zorganizować cały ten „analityczny cyrk”, trzeba stworzyć mechanizm zbierania danych adekwatny do modelu zarządzania podmiotami oświatowymi. No i oczywiście, trzeba wiedzieć, co to są te „średnioroczne struktury zatrudnienia”. Na tym etapie zaczyna się sprawdzać aplikacja wspomagania przeprowadzania tej analizy – o dziwo to, jak działa, jest akceptowalne od wielu lat. Z perspektywy tej aplikacji zakłada się, że „prawo jest mądre, spójne i racjonalne i że taki jest też prawodawca”.

Pojęcia, które musisz znać

• Przeprowadzić analizę – co w prawniczym żargonie (nie, to chyba nie jest żargon prawniczy, ale i tak nie wiadomo, jaki to jest żargon) oznacza liczyć, liczyć i jeszcze raz liczyć.
• Wydatki poniesione na wynagrodzenia nauczycieli – czyli coś, co musisz zrozumieć, ale ustawa tego w ogóle nie definiuje, a przepisy wykonawcze „definiują inaczej”; praktyka Weteranów ukształtowała rozumienie tego pojęcia, które jednak ciągle ewoluuje i w każdym roku należy rzecz odkrywać „na nowo”.
• Średnie wynagrodzenie – zdefiniowane jako iloczyn procentowego współczynnika i kwoty bazowej. Człowieka od człowieka (nauczyciela) nie odróżnia poziom wiedzy, umiejętności, doświadczenia i kompetencji, lecz przynależność do „współczynnika” i „kwoty bazowej”, a jutro do „innego współczynnika” i „jakiejś innej kwoty” – im mniej to adekwatne do zmieniającej się rzeczywistości, tym bardziej taki art. 30a staje się potrzebny, czyli jego pojmowanie siłą rzeczy musi ewoluować.
• Średnioroczna struktura zatrudnienia – nadal nie wiemy, co to jest, ale mamy nadzieję, że ktoś to kiedyś wyjaśni (bo nawet „struktura zatrudnienia” jest raczej pojmowana jako jakiś odpowiednik „struktury świadczenia pracy” i to w niektórych przypadkach z epokowym na skalę dziejów świata odkryciem i powszechną akceptacją tego odkrycia, że marzec, a nawet luty może mieć dni 30; o kwietniu nie wspominając).

Przepisy wykonawcze

• To osobny temat, który ewoluował i będzie ewoluował!

Uroda przepisów

• „Wysokość średnich wynagrodzeń” – liczba nie ma wysokości (podobnie jak i nie ma „niskości”), ale przecież „twórcy tego prawa” tego nie wiedzą lub wiedzą lepiej.
• „Poniesionych” – czyli analiza się dokonuje za rok poprzedni między 1 a 20 stycznia roku następnego. No i tu i ówdzie rzecz traktuje się ciągle literalnie i wtedy niemal zawsze są problemy; bo dziś to już wiadomo, że trzeba to robić w trakcie roku, ale wtedy mówi się o „ponoszonych”, ale prawodawca tego nie wie, no, chyba że wie lepiej.

Ustalanie różnicy

Jeśli nie uda się osiągnąć średnich wynagrodzeń, samorządy muszą „ustalić” (synonimem zwrotu „ustalić” jest „zgadywać” – nie tu jednak chodzi o „policzenie”) kwotę różnicy. To oznacza więc liczenie różnicy między wydatkami na wynagrodzenia a iloczynem średniorocznej liczby etatów i średnich wynagrodzeń.

Kolejne pojęcia bez definicji na poziomie ustawy i „zdefiniowane” w przepisach wykonawczych

• Wydatki poniesione na wynagrodzenia nauczycieli – w trakcie roku, to są „ponoszone”.
• Średnioroczna liczba etatów nauczycieli – liczymy dla każdej grupy nauczycieli osobno w dość tajemniczy sposób – lepiej używać aplikacji – policzy i będzie uznawane, że policzy prawidłowo.

Ważne wyjaśnienie kolejne

Pojęcie średniorocznej struktury zatrudnienia jest bliskie pojęciu średniorocznej liczby etatów. Ale oczywiście, twórcy tego prawa musieli to skomplikować tak, żeby Zobowiązani i Kontrolujący mieli o czym myśleć latami; ewolucja tego pojęcia trwa.

Kwota różnicy – liczenie dla wszystkich nauczycieli

Średnioroczne struktury zatrudnienia muszą być liczone dla każdego nauczyciela osobno (jako średnie z miesięcznych struktur zatrudnienia), a potem zsumowane. Wtedy dostaniemy średnioroczną liczbę etatów. Proste? Tak i jednocześnie Nie, bo to wcale nie daje się tak prosto wyczytać z przepisów wykonawczych (a w ustawie się o tym nie stanowi), ale kto powiedział, że ma to być proste. Lepiej używać aplikacji – policzy i będzie uznawane, że policzy prawidłowo, co jest sprawdzalne.

Pojęcia, które musisz znać (kolejne)

• Średnioroczna liczba etatów nauczycieli
• Przypadek nieosiągnięcia średnich wynagrodzeń

Podział kwoty różnicy

Kwota różnicy jest dzielona między nauczycieli i wypłacana do 31 stycznia następnego roku jako jednorazowy dodatek uzupełniający. Proporcjonalnie do okresu zatrudnienia i osobistej stawki wynagrodzenia zasadniczego.

Ważne wyjaśnienie (kolejne)

Matematyczna zasada proporcjonalności musi być spełniona. Dodatek uzupełniający będzie proporcjonalny do osobistej stawki wynagrodzenia zasadniczego i okresu zatrudnienia.

Definicja osobistej stawki wynagrodzenia zasadniczego dziś jest inna niż kilka lat temu, ale kilka lat temu była liczona tak samo, jak dziś. Do dziś wielu nie pojmuje, że nie jest to tym samym, czym jest „stawka wynagrodzenia zasadniczego”. A niuanse tego liczenia są godne osobnego opisu.

Sprawozdanie – ostatni akt „dramatu”

Do 10 lutego samorządy muszą sporządzić sprawozdanie z „wysokości” średnich wynagrodzeń nauczycieli. A sprawozdanie musi uwzględniać kwoty różnic, jeśli takie wystąpiły („o ile wystąpiła”).

• „O ile wystąpiła” – no, różnica w liczeniu różnicy zawsze wystąpi, bo jest różnicą. Ten przepis to wyraz geniuszu prawniczego (albo to wymyślił „prawnik”, który nigdy nie poznał matematyki, albo „matematyk”, który nigdy nie poznał „prawa” – w obu przypadkach możemy być dumni z takiego prawa).

Podsumowanie

Art. 30a Karty Nauczyciela to specyficzne mistrzostwo w komplikowaniu prostych spraw. Trwa i będzie musiało trwać. Jeśli czujesz się zagubiony, nie martw się – to zupełnie normalne, a lekarstwem jest aplikacja wspomagania przeprowadzania analizy. I zaufaj mi – analizuj wydatki ponoszone (wpływasz na fakty), a nie poniesione (badasz historyczne fakty).

Krzysztof Sługocki, 07.07.2024