Czy dodatek dla nauczyciela zatrudnionego na terenie wsi lub w mieście liczącym do 5000 mieszkańców jest składnikiem wydatków ponoszonych na wynagrodzenia nauczycieli? Skoro nowym rozporządzeniem (do art. 30a) wprowadzono tyle „rewolucyjnych” zmian, to może i czas ponownie spojrzeć z perspektywy tej „rewolucji” na ów dodatek „wiejski”?

Nie jest to tekst ani łatwy, ani przełomowy i „dla świętego spokoju”, to go lepiej może proszę nie czytać.

W celu uzyskania pożądanego oglądu tego problemu równolegle (na zasadzie porównania argumentacji) można spojrzeć na wynagrodzenie dla nauczycieli prowadzących zajęcia w ramach programów finansowanych ze środków pochodzących z budżetu UE (art. 35a), dodatkowe wynagrodzenie roczne (art. 48), świadczenie wypłacane nauczycielowi odbywającemu przygotowanie do zawodu nauczyciela (art. 53a) i wiele innych kwot pieniędzy, jakie może otrzymywać nauczyciel – w kontekście pytania, czy są to składniki wydatków ponoszonych na wynagrodzenia nauczycieli?

W art. 53a (świadczenie wypłacane nauczycielowi odbywającemu przygotowanie do zawodu nauczyciela) w ustępie 5 stanowi się, że „Wynagrodzenia nauczycieli, o którym mowa w ust. 1, nie uwzględnia się przy obliczaniu kwot wydatkowanych na średnie wynagrodzenia nauczycieli, o których mowa w art. 30 ust. 3”.

No, ale w tymże art. 30 ust. 3 stanowi się, że „Kwota różnicy, o której mowa w ust. 2, jest dzielona między nauczycieli zatrudnionych i pobierających wynagrodzenie w roku, dla którego ustalono kwotę różnicy, […] i wypłacana […] w formie jednorazowego dodatku uzupełniającego […], zapewniając osiągnięcie średnich wynagrodzeń […]”. Czyli nie stanowi się tu o „obliczaniu kwot wydatkowanych na średnie wynagrodzenia nauczycieli”, lecz o „ustalaniu jednorazowego dodatku uzupełniającego” w celu „zapewniania osiągnięcia średnich wynagrodzeń”. Czyli z ust. 5 art. 53a nie wynika odpowiedź na pytanie: czy świadczenie wypłacane nauczycielowi odbywającemu przygotowanie do zawodu nauczyciela jest składnikiem wydatków ponoszonych na wynagrodzenia, a już na pewno nie można na podstawie tego przepisu twierdzić, że „nie”.

To, że nie są te pieniądze składnikiem wydatków ponoszonych na wynagrodzenia nauczycieli, wynika z art. 30 (wynagrodzenie nauczyciela) w powiązaniu z definicją wydatków poniesionych na wynagrodzenia nauczycieli (pkt 3, objaśnienia do załącznika nr 4 do rozporządzenia w sprawie sposobu opracowywania sprawozdania).

Art. 30. 1. „Wynagrodzenie nauczycieli, z zastrzeżeniem art. 32, składa się z: […]; 4) nagród i innych świadczeń wynikających ze stosunku pracy, z wyłączeniem świadczeń z zakładowego funduszu świadczeń socjalnych, świadczenia, o którym mowa w art. 53a, i dodatku, o którym mowa w art. 54 ust. 5”.
Wydatki poniesione w 2022 r. na wynagrodzenia […] „Wydatki poniesione w 2022 r. na wynagrodzenia nauczycieli w składnikach, o których mowa w art. 30 ust. 1 ustawy, obejmują wyłącznie wydatki poniesione w 2022 r. z budżetu jednostki samorządu terytorialnego na wynagrodzenia nauczycieli w składnikach, o których mowa w art. 30 ust. 1 ustawy, bez pochodnych od wynagrodzeń”.

Z perspektywy tego samego powiązania definicji wynagrodzenia nauczyciela i definicji wydatków poniesionych na wynagrodzenia wynika wyłączenie art. 54 (dodatek dla nauczyciela zatrudnionego na terenie wsi lub w mieście liczącym do 5000 mieszkańców) – czyli w roku 2022 (za rok 2022) dodatek „wiejski” nie jest składnikiem wydatków ponoszonych na wynagrodzenia.

Jednak w ramach tego samego powiązania definicji wynagrodzenia i definicji wydatków poniesionych na wynagrodzenia nie ma wyłączenia wynagrodzenia dla nauczycieli prowadzących zajęcia w ramach programów finansowanych ze środków pochodzących z budżetu UE (art. 35a) i wyłączenia na przykład dodatkowego wynagrodzenia rocznego (art. 48). Co prawda w tymże art. 35a w ustępie 4 napisano, że „wynagrodzenia nauczycieli, o którym mowa w ust. 1, nie uwzględnia się przy obliczaniu kwot wydatkowanych na średnie wynagrodzenia nauczycieli, o których mowa w art. 30 ust. 3”, ale – jak wspomniano wyżej – nie stanowi się w art. 30 ust. 3 o „obliczaniu kwot wydatkowanych na średnie wynagrodzenia nauczycieli”, lecz o „ustalaniu jednorazowego dodatku uzupełniającego” w celu „zapewniania osiągnięcia średnich wynagrodzeń”. A w art. 48 (i wielu podobnych) – a to nic nawet cieniem podobieństwa nie napisano.

Czyli twierdzenie, że wynagrodzenia dla nauczycieli prowadzących zajęcia w ramach programów finansowanych ze środków pochodzących z budżetu UE „nie są składnikiem wydatków ponoszonych na wynagrodzenia nauczycieli” jest równoważne twierdzeniu, że w art. 30 ust. 3 stanowi się o „obliczaniu kwot wydatkowanych na średnie wynagrodzenia nauczycieli” – czyli trzeba być „przetrąconym” lub „przetrąconego” udawać, aby twierdzić, że tak jest, czyli twierdzenie, że „wynagrodzenia dla nauczycieli prowadzących zajęcia w ramach programów finansowanych ze środków pochodzących z budżetu UE” nie są składnikiem wydatków ponoszonych na wynagrodzenia, jest obowiązującym nadużyciem, które jest konsekwencją spartaczonego zapisu przepisu prawa, który w ust. 4 (art. 35a) powinien brzmieć: „Wynagrodzenia nauczycieli, o którym mowa w ust. 1, nie uwzględnia się w przeprowadzaniu analizy poniesionych w poprzednim roku kalendarzowym wydatków na wynagrodzenia nauczycieli, o których stanowi się w art. 30a ust. 1” (i analogicznie w art. 53a ust. 5).

A jeśli chodzi o dodatkowe wynagrodzenie roczne i wiele innych kwot, które nie są „wyłączone” – to należy mieć już chyba teraz zero wątpliwości, że będą to składniki wydatków ponoszonych na wynagrodzenia w świetle wyłączności (w rozumieniu katalogu zamkniętego) stosowania czterech kryteriów rozstrzygania: „Wydatki poniesione w 2022 r. na wynagrodzenia nauczycieli […], obejmują wyłącznie (1) wydatki poniesione w 2022 r. (2) z budżetu jednostki samorządu terytorialnego (3) na wynagrodzenia nauczycieli w składnikach, o których mowa w art. 30 ust. 1 ustawy, (4) bez pochodnych od wynagrodzeń”.

I co? I pstro… - wynagrodzenia dla nauczycieli prowadzących zajęcia w ramach programów finansowanych ze środków pochodzących z budżetu UE nie są składnikiem wydatków ponoszonych na wynagrodzenia. A dlaczego. Bo mimo tego, że prawodawca przez MEN/MEiN reprezentowany nie pojmuje, że w tworzeniu prawa nie stosuje się synonimów znaczeń oraz że „Do oznaczenia jednakowych pojęć używa się jednakowych określeń, a różnych pojęć nie oznacza się tymi samymi określeniami” (§ 10 z załącznika do rozporządzenia w sprawie „Zasad techniki prawodawczej”), wszyscy muszą udawać (nie wiadomo dlaczego wszyscy się na to godzą), że jednak pojmuje, tylko chyba jakoś inaczej i choć wprowadza „rewolucyjne” zmiany (łamiąc nawet fundamentalne zasady tworzenia prawa) w przepisach wykonawczych, to nie raczy latami poprawić swych starych niepoprawności (ach, jakże delikatnie udało się to napisać). I mało kogo, to obchodzi!?

Jednak po opublikowaniu tego nowego rozporządzenia z tym „wiejskim” to wyszło znacznie bardziej „ciekawie”.

Bo oto w minionym już rozporządzeniu (latami całymi) istniała nieco inna definicja wydatków poniesionych na wynagrodzenia: „Są to wyłącznie wydatki poniesione w roku podlegającym analizie z budżetu jednostki samorządu terytorialnego na wynagrodzenia w składnikach wskazanych w art. 30 ust. 1 Karty Nauczyciela, bez pochodnych ponoszonych przez pracodawcę”.
Nowa definicja: „Wydatki poniesione w 2022 r. na wynagrodzenia nauczycieli w składnikach, o których mowa w art. 30 ust. 1 ustawy, obejmują wyłącznie wydatki poniesione w 2022 r. z budżetu jednostki samorządu terytorialnego na wynagrodzenia nauczycieli w składnikach, o których mowa w art. 30 ust. 1 ustawy, bez pochodnych od wynagrodzeń”.

Gdzie tkwi istotna różnica?

Było: „na wynagrodzenia w składnikach wskazanych w art. 30 ust. 1”.
Jest: „na wynagrodzenia nauczycieli w składnikach, o których mowa w art. 30 ust. 1”.

To jedno słowo – „nauczycieli” sprawia, że przez wszystkie minione lata „wiejski” był jednak składnikiem wydatków ponoszonych na wynagrodzenia, ponieważ zwrot „na wynagrodzenia w składnikach wskazanych w art. 30 ust. 1” stanowi odwołanie do ustępu 1 art. 30 jako całości (w znaczeniu: do całego zapisu tego ustępu 1, czyli łącznie z treścią „z wyłączeniem świadczeń z zakładowego funduszu świadczeń socjalnych, świadczenia, o którym mowa w art. 53a, i dodatku, o którym mowa w art. 54 ust. 5”, czyli dodatek dla nauczyciela zatrudnionego na terenie wsi był wyłączony z wynagrodzenia nauczyciela, ale nie był wyłączony z pojęcia wydatku ponoszonego na wynagrodzenie nauczyciela!

Latami całymi był to element (w paru skromnych środowiskach) sporu, dyskusji i dociekań – choć obowiązywało status quo – „wiejski nie jest jednak wydatkiem ponoszonym na wynagrodzenia”. Aż tu oto MEiN wprowadza sobie zapis „na wynagrodzenia nauczycieli w składnikach, o których mowa w art. 30 ust. 1”, czyli tym prostym sposobem niemal udowadnia: to teraz w roku 2022 „wiejski” już na pewno nie jest składnikiem wydatków, ale a contrario przez wszystkie minione lata to był składnik wydatków (coś podobnego innym sposobem próbowano uczynić w roku 2013, ale wtedy się nie udało).

Gdyby zakładać, że po stronie MEiN czyni się to z rozmysłem i świadomie, to należy zadawać to proste pytanie: I co?

Ano, Nic! Bo tam nie daje się ostatnio dostrzegać ani śladu rozmysłu, ani świadomości. Zupełnie ani mi, ani Tobie Czytelniku niech nie przeszkadza (o ile aż tu dotarłeś) to, że w najlepszym razie, to te teksty wyżej mogą być uznane za „zbędne dywagacje” i że „szkoda czasu na ich czytanie”. Choć jest teraz w tym wszystkim pewien pozytywny aspekt – może trudno to dostrzec od razu, ale teraz prościej jest wykazać, że pewne kwoty pieniędzy, które otrzymują nauczyciele, o których nie stanowi się analogicznie: „z wyłączeniem […]” w rozumieniu ostatniego zdania pkt 4) ust. 1 art. 30, mieszcząc się jednocześnie w pojęciu „innych świadczeń wynikających ze stosunku pracy” – są składnikiem wydatków ponoszonych na wynagrodzenia nauczycieli.

Bo oto teraz definicja wydatków ponoszonych na wynagrodzenia przyjęła postać: „Wydatki poniesione w 2022 r. na wynagrodzenia nauczycieli w składnikach, o których mowa w art. 30 ust. 1 ustawy […]” (to) „Wydatki poniesione w 2022 r. na wynagrodzenia nauczycieli w składnikach, o których mowa w art. 30 ust. 1 ustawy”, (które) „obejmują wyłącznie wydatki poniesione w 2022 r. […] na wynagrodzenia nauczycieli w składnikach, o których mowa w art. 30 ust. 1 ustawy, […]”. Czyli coś w rodzaju: Co to jest koń? No, koń to jest koń, który jest koniem.

„Doskonała” definicja, która po trzykroć wzmacnia znaczenie zwrotu „innych świadczeń wynikających ze stosunku pracy” – a różne „ciekawe” tego konsekwencje będą się ujawniać w skrajnie politycznym roku 2023.

Krzysztof Sługocki, 05.01.2023