Co to jest i jak się to liczy? Bo w nowym rozporządzeniu rzecz się zmieniła – dotąd przez wszystkie minione lata było: Sj = A x B x C, a teraz jest: Sj = Aj x Bj x Cj. W każdym roku jest z tym problem, ale regularnie jest on coraz mniejszy. Osobista stawka wynagrodzenia zasadniczego jest wyliczana w aplikacji na podstawie danych zgromadzonych w plikach [awn*] dotyczących minimalnych stawek wynagrodzenia zasadniczego, wymiaru etatu oraz uwzględniane są w liczeniu okresy nieprowadzenia zajęć.

Czasami doświadczam tego, że w krótkiej rozmowie nie jestem dostatecznie komunikatywny z powodu założenia, jak zwykle sądzę, że rozmówca pojęcie „osobistej stawki wynagrodzenia zasadniczego” rozumie tak samo, jak ja – a się okazuje, że bywa inaczej. Zatem na wszelki wypadek ponownie rzecz wyjaśnię (wyjaśnienie zawarte niżej wydaje się, że jest już powszechnie akceptowane) - a jest to o tyle ważne, że w zgodności z tym wyjaśnieniem funkcjonują udostępniane tu narzędzia analizy.

W załączniku nr 1 do rozporządzenia (tego ostatnio zmienionego „w sprawie sposobu opracowywania sprawozdania […]”), zatytułowanym „Sposób ustalania wysokości jednorazowego dodatku uzupełniającego”, w pkt 1 zatytułowanym „Ustalanie osobistej stawki wynagrodzenia zasadniczego nauczyciela proporcjonalnie do okresu zatrudnienia, w którym nauczyciel pobierał wynagrodzenie”, zdefiniowano sposób wyliczania osobistej stawki wynagrodzenia zasadniczego.

Tekst zdefiniowanego sposobu wyliczania rozpoczyna się od zdania: „Dla każdego nauczyciela wylicza się oddzielnie osobistą stawkę wynagrodzenia zasadniczego proporcjonalnie do okresu zatrudnienia, w którym nauczyciel pobierał wynagrodzenie”. Dzięki temu zdaniu twierdzić należy, że wiadomym się staje, że „ustalić” (użyte w tytule) znaczy po prostu „wyliczyć” (bo „ustalić” może także oznaczać „zgadywać”). Założyć jeszcze chyba dla jasności przyszłych twierdzeń należy, że „ustalić wysokość” (czemu nie „niskość”) to tyle, co „wyliczyć wartość”. No i trzeba jeszcze przyjąć, że zwrot „w którym nauczyciel pobierał wynagrodzenie” mieści w sobie także znaczenie zwrotu „za który nauczyciel pobierał wynagrodzenie”.

Ważnym jeszcze spostrzeżeniem jest także to, że osobistą stawkę wynagrodzenia zasadniczego należy wyliczyć „proporcjonalnie do okresu zatrudnienia”. Spostrzeżenie to będzie istotne w związku z brzmieniem ust. 3 art. 30a ustawy Karta Nauczyciela: „Kwota różnicy, o której mowa w ust. 2, jest dzielona między nauczycieli zatrudnionych i pobierających wynagrodzenie […] i wypłacana […] w formie jednorazowego dodatku uzupełniającego ustalanego proporcjonalnie do okresu zatrudnienia oraz osobistej stawki wynagrodzenia zasadniczego nauczyciela […]”. Wychodzi więc na to, że skoro osobista stawka wynagrodzenia zasadniczego zostanie wyliczona proporcjonalnie do okresu zatrudnienia, to jednorazowy dodatek uzupełniający, który będzie potem ewentualnie „ustalany” (wyliczany!), będzie istotnie wyliczany proporcjonalnie do okresu zatrudnienia – skoro ma być wyliczany także proporcjonalnie do „osobistej stawki wynagrodzenia zasadniczego”.

Kolejnym bardzo ważnym spostrzeżeniem jest tak po prostu i to, że „osobista stawka wynagrodzenia zasadniczego” nie jest „wynagrodzeniem zasadniczym”; podobnie, nie jest także „minimalną stawką wynagrodzenia zasadniczego” ani „podwyższoną minimalną stawką wynagrodzenia zasadniczego”. W wielu miejscach w kraju (czasami nawet w konsekwencji czynności kontrolnych) czyniono zarzut, że osobista stawka wynagrodzenia zasadniczego została źle „ustalona” (wyliczona na poziomie użytkowania zalecanej tu Aplikacji), bo jest inna od wartości wynagrodzenia zasadniczego. Pisząc najprościej – zarzut jest mamucio chybiony. Oto dowód, który należy uznać za konieczny i wystarczający w sprawie twierdzenia, że „osobista stawka wynagrodzenia zasadniczego” nie jest „wynagrodzeniem zasadniczym”: w rozporządzeniu w sprawie techniki prawodawczej, w § 10 załącznika do rozporządzenia w sprawie „Zasad techniki prawodawczej” stwierdza się: „Do oznaczenia jednakowych pojęć używa się jednakowych określeń, a różnych pojęć nie oznacza się tymi samymi określeniami”. Ze względu na oczywistość zacytowanego przepisu prawa, komentarz wydaje się zbędny.

No, to jak policzyć wartość osobistej stawki wynagrodzenia zasadniczego?

Dalej w rozporządzeniu stwierdzało się przez wszystkie minione lata, że wylicza się „osobistą stawkę wynagrodzenia zasadniczego” według następującego wzoru: Sj = A x B x C (a to drugi dowód na to, że to nie jest wynagrodzenie zasadnicze). Równanie tak zapisane było sprzeczne całymi latami z poprzedzającym to równanie zdaniem: „Dla każdego nauczyciela oddzielnie należy wyliczyć…”. Skoro dla każdego nauczyciela „oddzielnie”, to równanie powinno mieć postać następującą: Sj = Aj x Bj x Cj. No i teraz taką właśnie postać ma! MEiN dokonało odkrycia po ponad dziesięciu latach trwania głupoty (z którą oczywiście wszyscy sobie radzili – czyli lepiej było po stronie MEiN tego nie zmieniać, bo po takiej zmianie jest to równoznaczne z oficjalnym przyznaniem się: „no, byliśmy ponad dziesięć lat tacy głupi, ale już zmądrzeliśmy” – no, to chyba owych należy za doskonałe odkrycie pochwalić?) Co prawda z wyjaśnień dotyczących wartości A, B i C (obecnie Aj, Bj, Cj) wynikało i dziś tym bardziej wynika, że jednak mogą lub muszą to być wartości różne dla poszczególnych nauczycieli.

No, to jak policzyć wartość osobistej stawki wynagrodzenia zasadniczego?

„Aj” – to jest „stawka wynagrodzenia zasadniczego nauczyciela zatrudnionego w pełnym wymiarze zajęć”; „Bj” – to jest „tygodniowy obowiązkowy wymiar godzin zajęć nauczyciela w przeliczeniu na pełny wymiar zajęć”; „Cj” – to jest „okres zatrudnienia nauczyciela rozumiany jako okres, w którym nauczyciel był zatrudniony jako nauczyciel początkujący, nauczyciel mianowany lub nauczyciel dyplomowany, i pobierał wynagrodzenie w roku podlegającym analizie (np. jeżeli nauczyciel był zatrudniony i pobierał wynagrodzenie przez 5 miesięcy, to Cj wynosi 5/12)”. Rzecz sprowadza się więc do konieczności zrozumienia – co to jest owe „Aj”, „Bj” i „Cj”, tak „precyzyjnie” zdefiniowane przez MEiN?

„Cj” jest „okresem zatrudnienia”. Jednak z wyjaśnienia nie bardzo wynika to, czy jest to wartość odnoszona do roku, czy też może do innego niż rok okresu. Aby równanie miało sens, to „Bj” (…i „Aj”) powinno się odnosić do takiego samego okresu, jak „Cj”. „Bj” jest jednak wyjaśniane jako „tygodniowy” obowiązkowy wymiar godzin zajęć w przeliczeniu na pełny wymiar zajęć – czyli jakiś iloraz, ale czy na pewno w odniesieniu do tygodnia? Ponieważ „Cj” i „Bj” są dyskusyjne, to kluczem do zrozumienia iloczynu „Aj*Bj*Cj” będzie chyba wartość „Aj”. „Aj” jest definiowane jako „stawka wynagrodzenia zasadniczego nauczyciela zatrudnionego w pełnym wymiarze zajęć”. Czyli „Aj” nie jest wynagrodzeniem zasadniczym (wynagrodzenie zasadnicze nie jest w prawie określane mianem „stawki”). „Stawką” wynagrodzenia zasadniczego jest w prawie „minimalna stawka wynagrodzenia zasadniczego” oraz „podwyższona minimalna stawka wynagrodzenia zasadniczego”. Chodzi więc chyba o to, że „Aj” jest, ogólnie rzecz biorąc, „minimalną stawką wynagrodzenia zasadniczego”, ale „w paru” miejscach w kraju nie stosuje się owych „minimalnych stawek wynagrodzenia zasadniczego”, lecz (w związku z art. 30 ust. 10 ustawy KN) właśnie „podwyższone minimalne stawki wynagrodzenia zasadniczego” i one wówczas (te minimalne i podwyższone razem) zyskują wspólne miano: „stawki wynagrodzenia zasadniczego”. No, jest to logicznie „pokrętne”, ale jednak …logiczne!

Na czym polega kluczowość wartości „Aj”? „Aj” jako minimalna stawka wynagrodzenia zasadniczego lub podwyższona minimalna stawka wynagrodzenia zasadniczego jest zawsze odnoszona do okresu miesiąca. Aby więc równanie „Sj = Aj x Bj x Cj” było sensowne, to wartość „Bj” oraz wartość „Cj” także muszą być odnoszone do okresu miesiąca – wówczas (Eureka!) iloczyn „Bj*Cj” staje się niczym innym, jak liczoną w odniesieniu do każdego kolejnego miesiąca: „strukturą zatrudnienia (miesięczną)” w rozumieniu rozporządzenia w sprawie sposobu opracowywania sprawozdania […].

Wyjaśnienia tego, że iloczyn „tygodniowego obowiązkowego wymiaru godzin zajęć nauczyciela w przeliczeniu na pełny wymiar zajęć” oraz „okres zatrudnienia” w odniesieniu do miesiąca (w rozumieniu rozporządzenia w sprawie sposobu opracowywania sprawozdania […]) jest miesięczną strukturą zatrudnienia liczoną na potrzeby policzenia „średniorocznej struktury zatrudnienia”, liczoną na potrzeby policzenia „średniorocznej liczby etatów” – wyjaśnienia tego dotyczące – wymagają osobnego opisu.

Okazuje się więc, że (takie drobne chwilowe podsumowanie):
osobista stawka wynagrodzenia zasadniczego nie jest wynagrodzeniem zasadniczym;
osobistą stawkę wynagrodzenia zasadniczego wylicza się dla każdego nauczyciela w każdym miesiącu;
osobista stawka wynagrodzenia zasadniczego jest iloczynem minimalnej stawki wynagrodzenia zasadniczego w danym miesiącu (lub podwyższonej minimalnej stawki wynagrodzenia zasadniczego) i struktury zatrudnienia w tym miesiącu – jest definiowana jako iloczyn trzech wartości „Aj*Bj*Cj” (w przykładzie poniżej zostaną wskazane konsekwencje takiej definicji).

Skoro jednak jednorazowy dodatek uzupełniający ma być wyliczany proporcjonalnie do osobistej stawki wynagrodzenia zasadniczego, a nie proporcjonalnie do osobistych (np. dwunastu) stawek wynagrodzenia zasadniczego, to znaczy, że po policzeniu w każdym miesiącu osobistej stawki wynagrodzenia zasadniczego należy policzyć ich sumę lub wartość średnią (arytmetyczną) – ze względu na określenie zasady proporcjonalności w liczeniu jednorazowego dodatku uzupełniającego nie ma znaczenia to, czy będzie to suma, czy wartość średnia.

Przykład: nauczyciel dyplomowany z przygotowaniem pedagogicznym; minimalna stawka wynagrodzenia zasadniczego („Aj”) – 4224,00 zł; w danym miesiącu ma wymiar etatu równy 16/18 („Bj”); okres zatrudnienia („Cj”) w rozumieniu rozporządzenia w sprawie sposobu opracowywania sprawozdania… – jest równy 1. Struktura zatrudnienia („Bj*Cj”) jest równa 16/18*1, po koniecznym wskazanym w rozporządzeniu zaokrągleniu do dwóch miejsc po przecinku – 0,89 (nie jest wcale takie jednoznaczne to, że tu należy stosować owe „dwa miejsca po przecinku” – tak się powszechnie przyjmuje; wymaga to jednak odrębnego opisu). W błędnym rozumieniu wyliczenia osobistej stawki wynagrodzenia zasadniczego rozumianej jako iloczyn stawki wynagrodzenia zasadniczego (tu minimalna… 4224,00) i struktury zatrudnienia (0,89) wylicza się 4224*0,89 = 3759,36; Jednak prawidłowe wyliczenie jest inne („Aj*Bj*Cj”): 4224*16/18*1 = 3754,67.
A w paru miejscach w Polsce twierdzi się jednak, że prawidłowe jest 4224*0,89=3759,36! Żeby uznać za prawidłowe właśnie to, to w prawie musiałoby stać: „policz iloczyn Bj*Cj; zaokrąglij wynik do dwóch miejsc po przecinku i wynik pomnóż przez Aj”. No, ale tak nie stoi!

Osobista stawka wynagrodzenia zasadniczego jest jednym z trudniejszych pojęć analizy wydatków na wynagrodzenia nauczycieli. Sposób zdefiniowania tego pojęcia w ustawie, a zwłaszcza w rozporządzeniu skłania mocno do myślenia, że ten, kto to wymyślił i to, jak opisał swój wymysł treścią zwłaszcza owego rozporządzenia...;) – chyba dość mocno „nie lubi” i „nie szanuje” tych, którzy muszą to prawo stosować lub wręcz przeciwnie – „bardzo lubi” i dostarcza dlatego ciągłej i przedniej rozrywki z samych „wysublimowanych wyżyn intelektualnych” właściwych dla zacnych ludzi kształtujących w tym kraju nie tylko prawo oświatowe.

Krzysztof Sługocki, 11.01.2023