Przygotowanie do rozumienia art. 30a

Art. 30a. 1. W terminie do dnia 20 stycznia każdego roku organ prowadzący szkołę będący jednostką samorządu terytorialnego przeprowadza analizę poniesionych w poprzednim roku kalendarzowym wydatków na wynagrodzenia nauczycieli w odniesieniu do wysokości średnich wynagrodzeń, o których mowa w art. 30 ust. 3, oraz średniorocznej struktury zatrudnienia nauczycieli początkujących, mianowanych i dyplomowanych.

Określenie obowiązku

„Przeprowadzić analizę poniesionych wydatków na wynagrodzenia nauczycieli”

Warunki wykonania obowiązku:

• wydatków poniesionych w poprzednim roku kalendarzowym;
• w odniesieniu do wysokości średnich wynagrodzeń, („w odniesieniu” – tu oznacza konieczność dokonania uwzględnienia i porównania; „wysokość” – chodzi o wartość);
  • wydatków na wynagrodzenia nauczycieli w odniesieniu do wysokości średnich wynagrodzeń, o których mowa w art. 30 ust. 3 (wskazanie miejsca zdefiniowania pojęcia „średniego wynagrodzenia”; nie są tam definiowane „wydatki poniesione na wynagrodzenia nauczycieli”);
• w odniesieniu do średniorocznej struktury zatrudnienia nauczycieli („w odniesieniu” – tu oznacza konieczność uwzględnienia w liczeniu „średniorocznej struktury zatrudnienia”);
• nauczycieli początkujących, mianowanych i dyplomowanych (oznacza konieczność liczenia „średniorocznej struktury zatrudnienia” – nie wynika z tego przepisu wprost, czy osobno dla każdej z grup);

Ważne wyjaśnienie wstępne (1)

Ponieważ obowiązek dotyczy jednostki samorządu terytorialnego, więc owa musi zorganizować mechanizm zgromadzenia danych adekwatny do realizowanego modelu zarządzania podmiotami oświatowymi tak, aby uzyskać wynik porównania wartości średnich wynagrodzeń (w rozumieniu art. 30 ust. 3) z wartościami wydatków poniesionych na wynagrodzenia nauczycieli (nie jest tu jasne czy można owe wydatki poniesione na wynagrodzenia nauczycieli utożsamiać ze średnimi wynagrodzeniami faktycznymi); nie jest jasne na tym etapie czy porównanie ma być dokonane osobno w każdej z grup nauczycieli; aby uzyskać to porównanie będzie konieczne uwzględnienie – obliczenie wartości średniorocznych struktur zatrudnienia (nie wiadomo na tym etapie, czym są średnioroczne struktury zatrudnienia).

Pojęcia, których prawidłowe rozumienie umożliwi wykonanie obowiązku:

• przeprowadzić analizę – ponieważ analiza ma dotyczyć wartości wyrażanych liczbami, użyte określenie (będące chyba rodzajem „eufemizmu prawnego”) będzie się sprowadzać do konieczności dokonywania obliczeń;
• wydatki poniesione na wynagrodzenia nauczycieli – przepis zawarty w ustawie (na tym etapie czytania art. 30a) nie definiuje wystarczająco jednoznacznie, czym one są; ponieważ obowiązek dotyczy jednostki samorządu terytorialnego, należy założyć, że chodzi o wydatki tego podmiotu; to będzie rodzić konsekwencję konieczności rozstrzygnięcia, które składniki wynagrodzenia nauczyciela są wydatkiem jst, a które nimi nie są; można jednak tu postawić tezę, że skoro trzeba policzyć wydatki (a nie wynagrodzenia), to wydatek poniesiony na wynagrodzenie nie jest tożsamy z wynagrodzeniem (takie pojmowanie rzeczy jest konsekwencją zasad techniki prawodawczej); należy tu także zakładać, że zagadnienie to będzie musiało być wystarczająco klarownie wyjaśnione z perspektywy kolejnych ustępów art. 30a lub na poziomie właściwych tu przepisów wykonawczych;
• średnie wynagrodzenie – jest zdefiniowane w art. 30 ust. 3 jako iloczyn wyrażonego procentowo współczynnika i kwoty bazowej określonej dla nauczycieli corocznie w ustawie budżetowej;
• średnioroczna struktura zatrudnienia – przepis zawarty w ustawie (na tym etapie czytania art. 30a) nie definiuje tego pojęcia; należy zatem oczekiwać jego zdefiniowania dalej lub w przepisach wykonawczych;

 Konieczne do określenia w przepisach wykonawczych lub do samodzielnego zdefiniowania:

• średnioroczna struktura zatrudnienia;
• wydatki poniesione na wynagrodzenia.

Pogodzić się należy z „urodą” następujących brzmień:

• „wysokość średnich wynagrodzeń” – wynagrodzenie, także średnie, jest liczbą; liczba nie bardzo ma wysokość, ale na pewno ma wartość;
• „poniesionych” – w powiązaniu z określeniem „w terminie do dnia 20 stycznia” stanowi się, że ostateczna analiza ma być przeprowadzona w okresie pomiędzy 1 stycznia a 20 stycznia (za rok poprzedni); nie wyklucza to przeprowadzania analizy w trakcie roku poprzedzającego, za który ma być przeprowadzona analiza – wtedy jednak należy używać pojęcia „ponoszonych”.

Art. 30a. 2. W przypadku nieosiągnięcia w roku podlegającym analizie wysokości średnich wynagrodzeń, o których mowa w art. 30 ust. 3, w składnikach wskazanych w art. 30 ust. 1 organ prowadzący szkołę będący jednostką samorządu terytorialnego ustala kwotę różnicy między wydatkami poniesionymi na wynagrodzenia nauczycieli w danym roku w składnikach, o których mowa w art. 30 ust. 1, a iloczynem średniorocznej liczby etatów nauczycieli początkujących, mianowanych i dyplomowanych oraz średnich wynagrodzeń nauczycieli, o których mowa w art. 30 ust. 3, ustalonych w danym roku.

Określenie obowiązku

„Ustalić kwotę różnicy między wydatkami poniesionymi na wynagrodzenia a pewnym iloczynem”

Warunki wykonania obowiązku:

• wydatkami poniesionymi na wynagrodzenia nauczycieli;
  • w danym roku;
  • w składnikach, o których mowa w art. 30 ust. 1 (ustawowe odniesienie do pojęcia „wydatków poniesionych na wynagrodzenie” – wskazanie, że należy przez owe wydatki rozumieć składniki wynagrodzenia nauczyciela definiowane art. 30 ust. 1; w przepisach wykonawczych należy zatem oczekiwać dalej idącego uszczegółowienia);
• iloczynem średniorocznej liczby etatów nauczycieli i średnich wynagrodzeń (przepis precyzuje więc pojęcie dokonania analizy jako obliczania różnicy pomiędzy wydatkami poniesionymi (ponoszonymi) na wynagrodzenia nauczycieli a koniecznym obliczanym także iloczynem dwóch czynników: (1) średniorocznej liczby etatów nauczycieli, (2) średniego wynagrodzenia);
  • średniorocznej liczby etatów (dalej nie jest jednoznacznie określone, czy obliczanie tego iloczynu, czyli w konsekwencji i różnicy, będzie osobne dla każdej z grup nauczycieli);
  • średnich wynagrodzeń, o których mowa w art. 30 ust. 3;
    • ustalonych w danym roku;
• w przypadku nieosiągnięcia wysokości średnich wynagrodzeń (obowiązek ustalania kwoty różnicy nie jest więc chyba konieczny do wykonania w przypadku osiągnięcia wysokości średnich wynagrodzeń, tzn. w przypadku gdy iloczyn definiowany tym przepisem jest równy wydatkom poniesionym na wynagrodzenia; w przypadku zaistnienia wartości różnicy różnej od zera, kwota różnicy ma być policzona; ale aby wiedzieć, że kwota różnicy jest np. równa zeru, to przecież i tak należy to wcześniej wyliczyć – inaczej pisząc – kwota różnicy musi być policzona nawet w przypadku osiągnięcia wysokości średnich wynagrodzeń; czyli przepis jest sformułowany „idiotycznie”);
  • w roku podlegającym analizie;
  • średnich wynagrodzeń, o których mowa w art. 30 ust. 3;
  • nieosiągnięcia w składnikach wskazanych w art. 30 ust. 1;
• organ prowadzący szkołę będący jednostką samorządu terytorialnego (wskazanie podmiotu dokonującego obliczeń);

Ważne wyjaśnienie wstępne (2):

1.    Istotą dokonania (przeprowadzenia) analizy określonej w ust. 1 ma być obliczenie kwoty różnicy określonej w ust. 2; z perspektywy analizy jest mowa o średniorocznej strukturze zatrudnienia na poszczególnych stopniach awansu zawodowego, z perspektywy obliczania kwoty różnicy – o średniorocznej liczbie etatów nauczycieli; skoro przeprowadzenie analizy do 20 stycznia sprowadza się do policzenia różnicy, to sugeruje to, że pojęcie średniorocznej struktury zatrudnienia jest bardzo bliskim pojęciu średniorocznej liczby etatów nauczycieli – nie jest jednak tym samym, zgodnie z brzmieniem paragrafu 10 rozporządzenia w sprawie techniki prawodawczej: „do oznaczenia jednakowych pojęć używa się jednakowych określeń, a różnych pojęć nie oznacza się tymi samymi określeniami”; to i tak jednak nie wyjaśnia z perspektywy ustawy, czym są owe dwa pojęcia;

2.    Wyraźna jednak jest następująca sugestia: w obliczaniu wydatków poniesionych (ponoszonych) na wynagrodzenia nauczycieli jednym z wyrazów działań obliczeniowych będzie średnioroczna struktura zatrudnienia; aby policzyć w danym roku wydatki na wynagrodzenia w danej grupie nauczycieli (choć dalej tu nie jest wiadome, czy analogicznych analiz należy dokonywać osobno w każdej grupie nauczycieli) należy zsumować wydatki miesięczne wszystkich nauczycieli w danej grupie; przepis ust. 1 każe uwzględniać w tym liczeniu średnioroczną strukturę zatrudnienia; tę da się uwzględniać z odniesieniem do każdego miesiąca dla każdego nauczyciela – w zależności od struktury zatrudnienia danego nauczyciela w danym miesiącu jest ponoszony na jego wynagrodzenie różny wydatek; w danym miesiącu dla danego nauczyciela daje się więc określić struktura zatrudnienia; licząc wartość średnią tych struktur dla danego nauczyciela w danym roku, otrzyma się więc wartość średniomiesięczną, którą jednak ustawodawca raczy nazywać średnioroczną, czyli średnioroczną strukturę zatrudnienia, czyli (po polsku) to chyba chodzi o średnią miesięczną strukturę zatrudnienia, czyli według ustawodawcy średnią roczną (choć nie liczona z kilku lat, lecz za 12 miesięcy – jednak nazywaną tu wyjątkowo niezgrabnie „średnioroczną”);

3.    Przepis ust. 2 każe policzyć różnicę dla danego roku nie dla jednego nauczyciela, lecz dla wszystkich nauczycieli (w danej grupie nauczycieli?); jednym z wyrazów działania obliczeniowego ma być średnioroczna liczba etatów nauczycieli; jeżeli średnioroczne struktury zatrudnienia danych nauczycieli (może jednak w danej grupie nauczycieli – bo tylko wtedy może mieć to sens algebraiczny) zostaną zsumowane, to wynik będzie średnioroczną strukturą zatrudnienia danej grupy nauczycieli, która jednak w zgodzie ze wskazanym wyżej brzmieniem par. 10 techniki prawodawczej, nie może się już nazywać średnioroczną strukturą zatrudnienia – niech więc się nazywa średnioroczną liczbą etatów nauczycieli w danej grupie nauczycieli; oczywiście, że można to było wszystko do tego miejsca sformułować jednoznacznie i prostym językiem – nasz prawodawca jednak chyba tak nie potrafi;

4.    Aby policzyć w danej grupie nauczycieli (zaczyna być coraz bardziej jasne, że będzie jednak chyba dokonywać się analizy analogicznie w każdej z grup nauczycieli) średnioroczną liczbę etatów nauczycieli, czyli średnioroczną strukturę zatrudnienia nauczycieli w tej grupie, należy najpierw policzyć średnioroczną strukturę zatrudnienia dla każdego nauczyciela; aby policzyć średnioroczną strukturę zatrudnienia, należy policzyć strukturę zatrudnienia dla danego nauczyciela w danym miesiącu – czyli muszą zaistnieć dane do policzenia średniej (nie jest wiadome, czy będzie to na przykład średnia arytmetyczna, geometryczna, harmoniczna, czy może jeszcze jakaś inna), czyli będą to miesięczne struktury zatrudnienia – ale nie jest ciągle wiadome, czym jest „struktura zatrudnienia” (czyli nie jest wiadome, jak to policzyć);

5.    Należy więc umieć liczyć strukturę zatrudnienia – przepisy wskazane wyżej nie tłumaczą, jak liczyć strukturę zatrudnienia; należy zatem oczekiwać, że dalej w tymże art. 30a lub dopiero na poziomie przepisów wykonawczych jest sprecyzowany sposób na umiejętność liczenia struktury zatrudnienia oraz że samo pojęcie struktury zatrudnienia jest tam wystarczająco jasno i komunikatywnie zdefiniowane.

Pojęcia (kolejne), których prawidłowe rozumienie umożliwi wykonanie obowiązku:

• średnioroczna liczba etatów nauczycieli;
• przypadek nieosiągnięcia średnich wynagrodzeń;

Konieczne do określenia w przepisach wykonawczych lub do samodzielnego zdefiniowania:

• średnioroczna liczba etatów nauczycieli;

Pogodzić się należy z „urodą” następujących brzmień:

• „kwota różnicy” – chodzi oczywiście o wartość kwoty różnicy;
• „ustala kwotę różnicy” – ustalać może np. oznaczać „zgadywać”, „wymyślać”, „przewidywać” itp.; wartość kwoty różnicy, jako że jest liczbą, to się „wylicza” lub „oblicza”;

Art. 30a. 3. Kwota różnicy, o której mowa w ust. 2, jest dzielona między nauczycieli zatrudnionych i pobierających wynagrodzenie w roku, dla którego ustalono kwotę różnicy, w szkołach prowadzonych przez jednostkę samorządu terytorialnego i wypłacana w terminie do dnia 31 stycznia roku kalendarzowego następującego po roku, dla którego wyliczono kwotę różnicy, w formie jednorazowego dodatku uzupełniającego ustalanego proporcjonalnie do okresu zatrudnienia oraz osobistej stawki wynagrodzenia zasadniczego nauczyciela, zapewniając osiągnięcie średnich wynagrodzeń, o których mowa w art. 30 ust. 3, w danej jednostce samorządu terytorialnego w roku, dla którego wyliczono kwotę różnicy.

Określenie obowiązku

„Wyliczoną kwotę różnicy podzielić na nauczycieli i wypłacić”

Warunki wykonania obowiązku:

• podzielić i wypłacić nauczycielom zatrudnionym i pobierającym wynagrodzenie (skutkiem dalszej treści brzmiącej „w roku, dla którego ustalono kwotę różnicy”, przepis oznacza, że chodzi o podzielenie kwoty różnicy na wszystkich nauczycieli, którzy byli zatrudnieni i pobierali wynagrodzenie – te dwa warunki muszą być spełnione jednocześnie – także więc chodzi i o tych nauczycieli, którzy byli zatrudnieni i pobierali wynagrodzenie w dowolnym okresie roku, dla którego wyliczono wartość kwoty różnicy; chodzi oczywiście także o wypłacenie owym wszystkim nauczycielom);
  • w roku, dla którego ustalono kwotę różnicy;
  • w szkołach prowadzonych przez jednostkę samorządu terytorialnego (obowiązek nie dotyczy szkół, które nie są prowadzone przez jednostkę samorządu terytorialnego; podobnie z dwoma poprzednimi obowiązkami);
• wypłacić w terminie do dnia 31 stycznia roku kalendarzowego;
  • następującego po roku, dla którego wyliczono kwotę różnicy;
• wypłacić w formie jednorazowego dodatku uzupełniającego (wynikiem podziału wartości kwoty różnicy będą produkty tego podziału, nazwane w tym przepisie „jednorazowymi dodatkami uzupełniającymi”; w wielu publikacjach można się spotkać z określeniem „dodatek wyrównawczy” – stosowanie takiego określenia stanowi naruszenie rozumienia tego przepisu prawa);
  • ustalanego proporcjonalnie do okresu zatrudnienia (wskazanie warunku formułowania algorytmu obliczania jednorazowego dodatku uzupełniającego);
  • ustalanego proporcjonalnie do osobistej stawki wynagrodzenia zasadniczego nauczyciela (wskazanie warunku formułowania algorytmu obliczania jednorazowego dodatku uzupełniającego; oba wymienione warunki muszą być spełnione jednocześnie; przepis nie wyjaśnia, jak obliczać osobistą stawkę wynagrodzenia zasadniczego; okres zatrudnienia ze względu na pojęcie „proporcjonalności” także musi być liczbą – jak obliczać taką liczbę, przepisy ustawy tego nie wyjaśniają);
• zapewniając osiągnięcie średnich wynagrodzeń (odnosząc ten zapis do poprzedniego: „w przypadku nieosiągnięcia” – należy rzecz rozumieć następująco: analizę poniesionych wydatków i wyliczanie wartości kwoty różnicy należy dokonać w dowolnie rozumianym „przypadku nieosiągnięcia”, ale wyliczeń jednorazowych dodatków uzupełniających należy dokonać wtedy, gdy nie jest w danej grupie nauczycieli osiągnięta wartość średniego wynagrodzenia tej grupy – w znaczeniu: wydatki poniesione na wynagrodzenia są mniejsze od wynagrodzenia średniego; co więcej wyliczenie wartości jednorazowych dodatków uzupełniających ma być dokonane w taki sposób, aby po ewentualnie ponownym dokonaniu analizy (art. 30a nie wymaga dokonywania takiej czynności), czyli po ponownym wyliczeniu różnicy –  ale teraz już z uwzględnieniem dodatków uzupełniających – aby różnica owa była co najmniej równa zeru lub większa od zera);
  • w danej jednostce samorządu terytorialnego (stosownych wyliczeń dokonuje się osobno na terenie funkcjonowania danej jednostki samorządu terytorialnego, niezależnie od innych jednostek samorządu terytorialnego);
  • w roku, dla którego wyliczono kwotę różnicy;

Ważne wyjaśnienie wstępne (3)

Przepis ustawy formułuje przede wszystkim sposób liczenia jednorazowych dodatków uzupełniających: ma być spełniona matematyczna zasada proporcjonalności wyliczania do wartości liczbowych wyrażających okresy zatrudnienia i osobiste stawki wynagrodzenia zasadniczego; tak sformułowana zasada proporcjonalności w tym przypadku musi oznaczać, że jednorazowy dodatek uzupełniający jest proporcjonalny do iloczynu wartości osobistej stawki wynagrodzenia zasadniczego i bezwymiarowego współczynnika proporcjonalności wyrażającego okres zatrudnienia; okres zatrudnienia określony pewnym współczynnikiem staje się kolejną niezdefiniowaną wielkością o podobnym znaczeniu (tymczasem z perspektywy art. 30a trudnym do jednoznacznego zrozumienia), w szeregu następujących: struktura zatrudnienia, średnioroczna struktura zatrudnienia, średnioroczna liczba etatów; jednorazowy dodatek uzupełniający będzie musiał być wyliczany dla każdego nauczyciela osobno – dla każdego nauczyciela osobno należy więc wyznaczyć osobistą stawkę wynagrodzenia zasadniczego i współczynnik (czynnik) okresu zatrudnienia; dodatkowo koniecznie należy tu także odnotować (z racji już tu przywoływanych zasad techniki prawodawczej), że osobista stawka wynagrodzenia zasadniczego nie może być utożsamiana z wynagrodzeniem zasadniczym – lub inaczej: osobista stawka wynagrodzenia zasadniczego to nie jest to samo, co wynagrodzenie zasadnicze, lub jeszcze inaczej: liczbowo te dwie wielkości mogą się sobie równać, ale mogą być także od siebie różne – to są dwa różne „byty prawne”.

Pojęcia (kolejne), których prawidłowe rozumienie umożliwi wykonanie obowiązku:

• okres zatrudnienia – będzie musiał być określany jako współczynnik proporcjonalności w obliczaniu jednorazowego dodatku uzupełniającego;
• osobista stawka wynagrodzenia zasadniczego – ma być obliczana dla każdego nauczyciela; nie jest ona tym samym, czym jest minimalna stawka wynagrodzenia zasadniczego (patrz: rozporządzenie w sprawie techniki prawodawczej, par. 10) i nie jest ona tym samym, czym jest wynagrodzenie zasadnicze; teza – osobista stawka wynagrodzenia zasadniczego będzie jednak zależeć od minimalnej stawki wynagrodzenia zasadniczego – wyjaśnienia należy oczekiwać na poziomie przepisów wykonawczych.

Konieczne do określenia w przepisach wykonawczych lub do samodzielnego zdefiniowania:

• osobista stawka wynagrodzenia zasadniczego – określenie sposobu jej wyliczania;

Pogodzić się należy z „urodą” brzmień:

• „w formie jednorazowego dodatku uzupełniającego ustalanego…” - ma być oczywiście nie „ustalany”, lecz obliczany; od czasu zaistnienia wspólnotowego rozporządzenia eIDAS należy być uważnym w używaniu (na poziomie interpretacji prawa) terminów „forma” i „postać” – tu należy mówić o „postaci” jednorazowego dodatku uzupełniającego (prawodawca chyba jednak jeszcze tego nie wie?).

4. W terminie do dnia 10 lutego roku kalendarzowego następującego po roku, który podlegał analizie, organ prowadzący szkołę będący jednostką samorządu terytorialnego sporządza sprawozdanie z wysokości średnich wynagrodzeń nauczycieli początkujących, mianowanych i dyplomowanych w szkołach i placówkach prowadzonych przez tę jednostkę samorządu terytorialnego, z uwzględnieniem wysokości kwoty różnicy, o której mowa w ust. 2, o ile wystąpiła.

Określenie obowiązku:

Sporządzić sprawozdanie;

Warunki wykonania obowiązku:

• sprawozdanie z wysokości średnich wynagrodzeń nauczycieli (ustawa nie określa postaci i wzorca sprawozdania);
  • na poszczególnych stopniach awansu zawodowego;
  • w szkołach i placówkach prowadzonych przez tę jednostkę samorządu terytorialnego;
  • z uwzględnieniem wysokości kwoty różnicy (w sprawozdaniu mają być podane wartości kwot wyliczonych różnic);
    • której mowa w ust. 2;
    • o ile wystąpiła (to, że wystąpi różnica, nie oznacza, że różnica ma być kojarzona tylko z wartością ujemną tu rozumianą jako nieosiągnięcie wartości średnich wynagrodzeń; różnica może mieć także wartość dodatnią, jak i zerową – zawsze więc wystąpi „jakaś” różnica; użycie więc zwrotu „o ile wystąpiła” niczego nie wnosi do rozumienia tego przepisu – jest wyrazem głupoty twórców tego przepisu);
• w terminie do dnia 10 lutego;
  • roku kalendarzowego następującego po roku, który podlegał analizie;
• organ prowadzący szkołę będący jednostką samorządu terytorialnego;

Ważne wyjaśnienie wstępne (4)

Brak określenia wzorca i postaci sprawozdania będzie oznaczał dowolność definiowania takiego sprawozdania – należy jednak oczekiwać, że taki wzorzec będzie przedmiotem przepisów wykonawczych.

Konieczne do określenia w przepisach wykonawczych lub do samodzielnego zdefiniowania:

• wzorzec sprawozdania;

Pogodzić się należy z „urodą” brzmień:

• „o ile wystąpiła” – wyjaśnienie zawarto wyżej; 

Kolejne ustępy (5, 6, 7) wymagają osobnego opracowania. Takie opracowanie nie będzie tu udostępniane.

Osobnego opracowania wymagają także przepisy wykonawcze. Takie opracowania są już w tym serwisie udostępnione.