W roku (za rok) 2023 obowiązuje zmieniona definicja „wydatków poniesionych na wynagrodzenia (nauczycieli)”. Rodzi więc się pytanie, czy w roku (za rok) 2023, na potrzebę przeprowadzania analizy, należy gromadzić dane o wydatkach jakoś inaczej niż w latach minionych?

Od 16 grudnia 2022, skutkiem wejścia w życie nowego rozporządzenia w sprawie sposobu opracowywania sprawozdania […] obowiązuje następująca definicja wydatków (których obecna pełna nazwa brzmi – „wydatki poniesione w roku podlegającym analizie na wynagrodzenia nauczycieli w składnikach, o których mowa w art. 30 ust. 1 ustawy”):
„Wydatki poniesione w roku podlegającym analizie na wynagrodzenia nauczycieli w składnikach, o których mowa w art. 30 ust. 1 ustawy, obejmują wyłącznie wydatki poniesione w roku podlegającym analizie z budżetu jednostki samorządu terytorialnego na wynagrodzenia nauczycieli w składnikach, o których mowa w art. 30 ust. 1 ustawy, bez pochodnych od wynagrodzeń”.

Wcześniej obowiązywała następująca definicja (a pełna nazwa brzmiała – „wydatki poniesione na wynagrodzenia”):
„Są to wyłącznie wydatki poniesione w roku podlegającym analizie z budżetu jednostki samorządu terytorialnego na wynagrodzenia w składnikach wskazanych w art. 30 ust. 1 Karty Nauczyciela, bez pochodnych ponoszonych przez pracodawcę. Nie uwzględnia się wydatków poniesionych na wynagrodzenia osób niebędących nauczycielami, zatrudnionych na podstawie art. 15 ust. 1, 2, 5 i 6 ustawy z dnia 14 grudnia 2016 r. – Prawo oświatowe (Dz. U. z 2020 r. poz. 910)”.

Należy tu zwrócić uwagę i przyjąć z pokorą pięć aspektów zmiany, która tu zaszła (jest ich więcej, ale po co się zamęczać).

(1) Skoro wskazana definicja się zmieniła, to znaczy, że jakaś przyczyna zmiany musiała zaistnieć, ale ważniejszym jest oczywiste twierdzenie, że dziś owe „wydatki” należy rozumieć inaczej, niż rozumiano przez minionych ponad dziesięć lat. Na czym, ciekawość, więc polega owo „inaczej”?

(2) Jednym z głównych elementów zmiany jest to, że wcześniej przepis w najważniejszym zwrocie stanowił: „na wynagrodzenia w składnikach wskazanych w art. 30 ust. 1”; a obecnie w tym miejscu się stanowi: „na wynagrodzenia nauczycieli w składnikach, o których mowa w art. 30 ust. 1”. Czyli MEiN w zasadzie przyznaje się tym samym co najmniej do dopuszczania przez wszystkie minione lata możliwości dyskutowania tego, czy „dodatek wiejski”, aby nie był składnikiem wydatków ponoszonych na wynagrodzenia? Prawda – jak delikatnie to określiłem?

Chodzi tu o punkt 4 zawarty w art. 30 ust. 1: „4) nagród i innych świadczeń wynikających ze stosunku pracy, z wyłączeniem świadczeń z zakładowego funduszu świadczeń socjalnych, świadczenia, o którym mowa w art. 53a, i dodatku, o którym mowa w art. 54 ust. 5.”

Wskazane tu „wyłączenie” wyłączało „świadczenia z zakładowego funduszu świadczeń socjalnych” oraz  „dodatek, o którym mowa w art. 54 ust. 5” z definicji wynagrodzenia nauczyciela (w rozumieniu art. 30 ust. 1), ale nie wyłączało ze „składników wskazanych w art. 30 ust. 1” (w rozumieniu minionej definicji wydatków).

(3) To było „głupie” posunięcie po stronie MEiN – przez wszystkie minione lata istniała sobie owa dyskusja „czy aby wiejski jest wydatkiem?” („świadczeń z zakładowego funduszu świadczeń socjalnych” – raczej nie dyskutowano), ale ukształtowana już na początku praktyka przeprowadzania analizy (łącznie z czynnościami podmiotów uprawnionych do kontroli) sprawiła, że ów »wiejski« (o tych „świadczeniach” już nawet nie wspominając) nie był kwalifikowany jako składnik wydatków (choć z nielicznymi wyjątkami tu i ówdzie – podejmowano ryzyko takiej kwalifikacji i w paru miejscach „przeszło” to nawet bez echa). Czyli skoro teraz jednoznacznie się (choć nie wprost) stanowi, że „wiejski” nie jest wydatkiem, to… istnieją dwie możliwości interpretacyjne tego faktu:

- „nowa” – (narracyjna) właściwa dla obecnie rządzących, którzy prawo pojmują inaczej (czyli na skróty, czyli nie pojmują, a nawet to już należy też i o nich pisać raczej „żądzący” – od „żądzy”), która prowadzi właściwych tu „wyznawców” do twierdzenia: „no, i teraz jest porządek w tej definicji wydatków” (raczej „pożądek” – od „pożądania”);

- „klasyczna” – oparta o zasadę argumentum a contrario – czyli koniecznego (w państwie praworządnym) uzasadniania: ubicumque lex voluit dixit, ubi tacuit noluit, zgodnie z którą to zasadą, jeśli prawodawca (tu: „pożal się Boże” rozporządzeniodawca z MEN/MEiN – tu się nic nie zmienia) chciałby coś powiedzieć, to wówczas uczyniłby to w sposób wyraźny; oraz zasada: qui dicit de uno, negat de altero, zgodnie z którą kto mówi jedno, ten neguje drugie. Czyli – w tej interpretacji „wiejski” latami jednak był wydatkiem (i co z tym teraz zrobić?).

(4) Oto kolejny aspekt. W minionej definicji ustanowiono: „Nie uwzględnia się wydatków poniesionych na wynagrodzenia osób niebędących nauczycielami, zatrudnionych na podstawie art. 15 ust. 1, 2, 5 i 6 ustawy z dnia 14 grudnia 2016 r. – Prawo oświatowe”. Tenże art. 15 przywołanej ustawy dalej obowiązuje, ale w nowej definicji wydatków zacytowanego zdania już nie ma. W „starym rozporządzeniu” ten wskazany art. 15 był także przywołany w innej treści: „Przy ustalaniu średniorocznej struktury zatrudnienia nauczycieli nie uwzględnia się osób niebędących nauczycielami, zatrudnionych na podstawie art. 15 ust. 1, 2, 5 i 6 ustawy z dnia 14 grudnia 2016 r. – Prawo oświatowe”. W „nowym rozporządzeniu” – w żadnym kontekście nie jest przywoływany! A to – to jak interpretować ze względu na potrzebę gromadzenia danych na rzecz przeprowadzania analizy wydatków ponoszonych na wynagrodzenia nauczycieli?

(5) Ten ostatni tu aspekt proszę uznać za najważniejszy. Proszę po prostu trzymać się reguł, którymi kierowano się przez wszystkie minione lata. Proszę litościwie wybaczyć obecnie „żądzącym” ten ich żenująco niski poziom stanowienia prawa i pozwolić im odejść w zapomnienie (ciekawość, czy się zmieni tu coś na lepsze?).

MEiN tymczasem (w odwecie?) szykuje kilka rozrywkowych niespodzianek. Proszę nie czekać z przeprowadzaniem analizy do ostatniego momentu – ta tradycyjnie sprawdzająca się postawa w minionych latach, może w tym roku bardzo denerwująco (dla wszystkich) się nie sprawdzać.

Krzysztof Sługocki, 15.06.2023